Interpelacja poselska w sprawie objęcia gawronów ochroną ścisłą na całym obszarze ich występowania

Szanowna Pani Minister!

Zwracam się z prośbą o informację o możliwość objęcia gawronów ochroną ścisłą na całym obszarze ich występowania.

Sytuacja gawrona Corvus frugilegus w Polsce budzi coraz większy niepokój. Dane Monitoringu Ptaków Polski, prowadzonego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, wskazują, że w ciągu ostatnich 15 lat liczebność tego gatunku spadła o 57%. Tak znaczący regres sprawił, że w „Czerwonej liście ptaków Polski” (Wilk i in. 2020) krajową populację gawrona uznano za gatunek narażony na wyginięcie (VU – vulnerable). Również Czerwona lista gatunków zagrożonych w Europie z 2021 r. klasyfikuje gawrona jako gatunek
narażony (VU). Negatywne tendencje potwierdzają także opracowania regionalne, wskazujące na spadki lokalnych populacji w różnych częściach kraju.

Jednym z głównych zagrożeń dla tego gatunku jest postępująca utrata miejsc lęgowych, wynikająca m.in. z niszczenia kolonii oraz usuwania bądź przycinania drzew, na których gawrony zakładają gniazda. Dlatego wśród kluczowych działań niezbędnych do odbudowy krajowej populacji wymienia się ochronę miejsc lęgowych i ograniczenie presji antropogenicznej.

Obecnie gawron jest w Polsce objęty ochroną ścisłą poza obszarami administracyjnymi miast oraz ochroną częściową na terenach miejskich. Zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, w miastach dopuszcza się usuwanie gniazd gawronów z obiektów budowlanych lub terenów zieleni w okresie od 16 października do końca lutego – bez obowiązku uzyskania zgody – jeżeli przemawiają za tym względy bezpieczeństwa lub sanitarne. W praktyce przepis ten umożliwia masowe usuwanie gniazd poza jakąkolwiek kontrolą specjalistów, a jego ogólna konstrukcja pozostawia pole do nadużyć.

Równolegle coraz częściej obserwuje się składanie przez jednostki samorządów terytorialnych wniosków do Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska o zezwolenia na niszczenie siedlisk gawrona, płoszenie ptaków oraz usuwanie gniazd, również poza okresem wskazanym w rozporządzeniu. Argumentem przywoływanym przez wnioskodawców jest możliwość „skutecznego uniemożliwienia ptakom gniazdowania” w danym miejscu.

Z badań Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków przeprowadzonych w 2023 r. wynika, że w latach 2020–2022 Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska w całym kraju wydały łącznie 400 decyzji dotyczących odstępstw od ustawowych zakazów związanych z gawronem, w tym aż 348 decyzji zezwalających na płoszenie ptaków, usuwanie gniazd lub niszczenie siedlisk. Skala ta pokazuje, że obecny system ochrony gatunkowej nie zapewnia realnej ochrony gawrona, zwłaszcza w środowisku miejskim, w którym gatunek ten tradycyjnie zakłada kolonie.

Objęcie gawrona ochroną ścisłą na całym obszarze kraju mogłoby istotnie ograniczyć presję na kolonie lęgowe, eliminując możliwość niekontrolowanego niszczenia gniazd w okresie od 16 października do końca lutego na terenach miejskich. Do czasu objęcia tegoż gatunku ochroną ścisłą konieczne jest znaczące ograniczenie wydawania derogacji zezwalających na ingerencje w kolonie gawronów, gdyż obecna praktyka administracyjna, polegająca na częstym wydawaniu zezwoleń na ingerencję w kolonie lęgowe, przyczynia się do dalszego spadku liczebności gatunku.

Do Ministerstwa Klimatu i Środowiska wpłynęła również petycja Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, podpisana przez 22 580 osób. Tak duża liczba sygnatariuszy i sygnatariuszek potwierdza, że problem ochrony gawronów budzi szerokie zainteresowanie społeczne i stanowi istotny element debaty publicznej.

W związku z powyższym zwracam się z następującymi pytaniami:

1. Czy Ministerstwo Klimatu i Środowiska planuje zmianę rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt w zakresie podniesienia statusu ochronnego gawrona i objęcia go ochroną ścisłą na obszarze całego kraju?
2. Jeśli Ministerstwo planuje taką zmianę — kiedy powinna zostać ona wprowadzona?
3. Czy Ministerstwo planuje działania zmierzające do ograniczenia wydawania przez Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska zezwoleń na płoszenie gawronów, usuwanie ich gniazd oraz niszczenie siedlisk, w celu powstrzymania dalszego spadku liczebności tego gatunku?
4. Czy Ministerstwo planuje działania informacyjne, skierowane przede wszystkim do przedstawicieli urzędów gmin, wskazujące na zagrożenie wyginięciem tego gatunku w Polsce?

Z wyrazami szacunku,
Małgorzata Tracz
Posłanka na Sejm RP